Prawa dziecka + wykaz telefonów
i adresów mailowych do instytucji pomocowych

 

Prawa dziecka – co musicie o nich wiedzieć?

       W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi, gwarantującymi prawa dziecka, są: Konstytucja RP, Konwencja o prawach dziecka i Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka.

       Źródłem praw dziecka jest godność człowieka, zwana również człowieczeństwem.                         W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisana jest ona w art. 30:

„Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.

      Z godności wywodzą się dwie zasady: wolność i równość, które są podstawą wszystkich praw człowieka. Wolność oznacza to, że człowiek nie jest własnością kogokolwiek, posiada wolną wolę, może samodzielnie podejmować decyzje i świadomie ponosić za nie odpowiedzialność (dziecko uczy się tego w trakcie dojrzewania). Równość oznacza, że każde dziecko ma takie same prawa i ma być tak samo traktowane przez wszystkich bez jakiejkolwiek dyskryminacji. 

     Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka – każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem
i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych (Art. 72. Konstytucji RP).

     Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak, jak każdemu dorosłemu prawa człowieka. Praw tych nikt nie może dziecka pozbawić. Prawa dziecka są więc naturalną konsekwencją praw człowieka.

Doprecyzowanie  praw dziecka wynika z potrzeby dania dzieciom dodatkowej ochrony przed  dorosłymi – dziecko ze swej natury jest słabsze od nich. Taką ochronę dają dzieciom  ich prawa  zapisane w Konwencji o Prawach Dziecka, którą przyjęło Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r. Polska podpisała Konwencję o Prawach Dziecka 7 czerwca 1991 roku i od tego momentu jej przepisy, zobowiązujące państwo do przestrzegania praw dziecka, obowiązują także w naszym kraju. 

Prawa dziecka istnieją po to, aby Was chronić, aby zapewnić Wam zdrowie i bezpie- czeństwo. Jeśli wszyscy szanowaliby prawa dziecka, każde dziecko byłoby odpowiednio traktowane. Niestety, nie zawsze tak jest. W każdym kraju są dzieci, których prawa są łamane. Dzieci bywają krzywdzone, wykorzystywane czy zastraszane.

Konwencja Praw Dziecka  zakłada, że  należy się Wam szczególna opieka
i ochrona, bo nie zawsze jesteście w stanie należycie zadbać o swoje  bezpieczeństwo.

         Gdy znacie swoje prawa, możecie  łatwiej obronić się  przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją, której doświadczacie ze strony  rówieśników i dorosłych. Bo wiecie, że macie  prawo do ochrony swojego zdrowia i bezpieczeństwa oraz że są instytucje, które powinny  Wam pomóc.

Dlatego dzieci na całym świecie, podobnie jak dorośli, mają zapewnione swoje prawa, czyli obowiązujące reguły postępowania, które mają Was chronić przed wszelką krzywdą.

Zamierzeniem twórców Konwencji Praw Dziecka było  kierowanie się zawsze Waszym dobrem  oraz traktowanie wszystkich dzieci jako równych wobec prawa, niezależnie od pochodzenia, koloru skóry czy wyznania.

Warto, abyście zapamiętali, że:

• Prawa dziecka dotyczą każdego dziecka, czyli osoby poniżej 18. roku życia.
• Nie musicie nic zrobić, aby otrzymać prawa.
• Prawa dziecka macie  zawsze i nikt nie może wam  ich odebrać.
• Wszystkie prawa dziecka są równie ważne. Nie ma praw mniej lub bardziej ważnych od innych.
• Prawa dziecka dotyczą różnych dziedzin waszego życia, np. macie prawo do:

• znajomości swoich praw oraz powoływania się na nie w różnych sytuacjach,                               a także do ich poszanowania przez innych,
• do swobody myśli, sumienia i wyznania,
• do prywatności i tajemnicy korespondencji
• do nauki i informacji
• do wypoczynku i czasu wolnego
• do opieki zdrowotnej   
• do wychowania przez rodziców
• prawo do ochrony przed  wykorzystywaniem, przemocą i poniżaniem
• prawo do własnej tożsamości, które  oznacza, że macie  prawo do imienia, nazwiska i obywatelstwa i znajomości swego pochodzenia
• prawo do wyrażania własnych poglądów.

• Za ochronę Waszych praw odpowiada państwo.

Ze swoimi prawami macie do czynienia  każdego dnia w różnych sytuacjach.  Jeśli np. gracie w piłkę po lekcjach, to realizujecie wasze prawo do zabawy; jeśli idziecie do kina z koleżankami – realizujecie prawo do spotykania się z innymi i wykorzystywania czasu wolnego; gdy kładziecie się spać – korzystacie z prawa do odpoczynku; gdy np. złamiecie nogę – korzystacie z prawa do opieki zdrowotnej.

Prawa kojarzyć się mogą ze swobodą decydowania o wszystkim, co Was dotyczy. Jednak prawa mają też swoje ograniczenia, które wynikają z faktu, że:

• inni też mają takie same prawa i egzekwując swoje prawa, nie możecie naruszać praw innych osób,
• poza przyznanymi Wam prawami macie nałożone przez rodziców i szkołę (czyli państwo)  pewne obowiązki, które powinniście wypełniać.

Jak widzicie, Wasze prawa wiążą się więc równocześnie z pewnymi ograniczeniami                                      i obowiązkami, które zostały na Was nałożone. Wynika z nich na przykład, że:

• nie możecie spać w domu cały dzień i nie pójść do szkoły, bo Wam się nie chce;
• nie możecie chodzić  tylko na te lekcje, które  lubicie;
• nie  macie prawa do robienia zdjęć lub filmików  koleżance lub koledze bez ich zgody;.
• nie macie prawa do złośliwego komentowania ubioru lub zachowania kolegi czy koleżanki.

Podstawę korzystania z danych Wam praw stanowi zatem umiejętność świadomego
z nich korzystania.

 

Najważniejsze prawa dziecka

 

OCHRONA PRZED PRZEMOCĄ I WYKORZYSTYWANIEM

 

• Prawo do ochrony przed wykorzystywaniem, przemocą i poniżaniem

 

• Macie prawo do życia bez wyzyskiwania i wykorzystywania, nikt nie może was siłą zmuszać do zrobienia niczego, a zwłaszcza  czegoś złego. Nikt też nie może zmuszać Was do pracy ponad siły ani wykorzystywać zarobkowo w inny sposób.

 

• Macie prawo do ochrony przed przemocą fizyczną, psychiczną i zaniedbaniem. Nikt nie ma prawa Was bić, prześladować i wykorzystywać w celach seksualnych. Macie prawo do ochrony przed wszystkimi formami wykorzystywania seksualnego. Nikt nie ma prawa dotykać Was  w sposób, którego sobie nie życzycie i nakłaniać lub zmuszać Was do kontaktów seksualnych.

 

• Nikt nie ma prawa angażować Was w produkcję narkotyków i handel nimi ani zmuszać czy namawiać do ich zażywania. Policja, nauczyciele i inne służby mają za zadanie chronić Was przed dostępem do nich.

Przykłady:

• Nie możecie więc zmuszać koleżanki w jakikolwiek sposób, aby dała wam odpisać zadanie domowe.
• Nie możecie  zmuszać kolegi do wagarów, zapalenia papierosa, wypicia alkoholu lub zażycia narkotyku.
• Nie możecie nikogo uderzyć ani wyśmiewać się z jego wyglądu czy zachowania.

 

A czy rodzice mają prawo nałożyć na Was obowiązki domowe, np. zrobienie zakupów, wynoszenie śmieci, sprzątanie swojego pokoju?

Tak, ponieważ rodzice wychowują was wg pewnych zasad. Uczą porządku, przydzielają różne zadania do wykonania. Uczą was  w ten sposób odpowiedzialności. To przejaw troski o Wasze przyszłe życie.

• Macie prawo do życia bez przemocy i poniżania. Nikt nie może Was bić ani znęcać się nad Wami w inny sposób. Macie też prawo do szukania wszelkiej pomocy, zawsze, gdy jesteście krzywdzeni.

Komentarz:

Nikt (kolega, koleżanka lub dorosły) nie ma prawa Was uderzyć, wyzywać lub poniżyć
w jakikolwiek inny sposób. Nikt nie ma też prawa wyśmiewać się z czyjegoś wyglądu czy zachowania.

Prawo do ochrony przed przemocą oznacza, że bicie i poniżanie, znęcanie się, okrutne
i poniżające traktowanie są niedopuszczalne i karalne.

 

EDUKACJA I ODPOCZYNEK

 

5. Prawo do nauki i informacji

Macie prawo do nauki i dostępu do informacj, ale także prawo do czasu wolnego – wypoczynku zabawy czy korzystania z zajęć rekreacyjnych.

Wasze prawo do nauki polega na tym, że jesteście uprawnieni do korzystania z bezpłatnej edukacji, bo państwo gwarantuje każdemu z Was  bezpłatny dostęp do szkoły. Możecie również wybrać szkołę prywatną lub społeczną, która jest płatna. Jednocześnie jednak macie obowiązek chodzenia do szkoły. Prawo do nauki  daje Wam możliwość dokonania określonego wyboru.

Komentarz:

Mowa jest o tym w Konwencji o Prawach Dziecka (art.17) – „Masz prawo do uzyskiwania informacji z różnorodnych źródeł. Gazety, książki, radio, telewizja, internet i wszelkie inne media skierowane
do dzieci powinny dostarczać Ci takie informacje, które są zrozumiałe i nie wyrządzają Ci krzywdy.”

Edukacja powinna rozwijać Wasze  zdolności i umiejętności. Powinna także uczyć  tolerancji
i szacunku dla praw człowieka, rodziców oraz kultury i kraju, z którego pochodzicie. Poprzez odpowiednią edukację powiniście uczyć się także jak chronić środowisko naturalne.

Macie prawo uczyć się i zdobywać informacje, czytając gazety, książki, oglądając telewizję                                   i korzystając z Internetu. Jednak nauczyciele i rodzice powinni dbać o  Wasze bezpieczeństwo. Surfowanie po necie bywa naprawdę niebezpieczne.

5. Prawo do odpoczynku i wolnego czasu

Chodzi o w nim o to, abyście na przykład w szkole mieli przerwy, ferie i wakacje i żeby  zajęcia nie trwały cały dzień.

Przykłady:

• Czy  koleżanka  która zaprosiła  na swoje urodziny tylko część Waszej klasy, naruszyła
  takim zachowaniem czyjeś prawo?

Komentarz:

      Nie, bo ma ona prawo organizować sobie czas wolny i spotykać się z kim chce.

• Czy nauczyciel, który przedłużył lekcję na czas całej przerwy, naruszył Wasze prawo
  do odpoczynku?.

Komentarz:

      Tak, przerwa ma Wam zapewnić odpoczynek przed kolejną lekcją.

PRAWO DO WYCHOWANIA W RODZINIE

Macie prawo do wychowania w rodzinie, a rodzice zawsze powinni kierować się Waszym dobrem. Nawet, gdy rodzice nie są razem i mieszkają osobno, macie prawo do kontaktu
z każdym z nich, chyba  że to byłoby dla Was szkodliwe. Macie też prawo mieszkać ze swoimi rodzicami, chyba że nie byłoby  to dla Was dobre, np. jesteście krzywdzeni.

 

PRYWATNOŚĆ

5. Prawo do prywatności

Nikt nie może w sposób arbitralny i bezprawny ingerować w sferę życia prywatnego, rodzinnego lub domowego dziecka czy w  jego korespondencję. Nikt nie ma prawa poniżać
i ośmieszać dziecka ani wtrącać się do jego osobistych spraw, czytać listów, maili, smsów
czy pamiętników – chyba że w uzasadnionych sytuacjach sąd zadecyduje inaczej.

Macie prawo do tajemnicy korespondencji, prywatności i swobody wypowiedzi. Prawo
do prywatności oznacza, że możecie dysponować własnymi rzeczami, nikomu nie wolno
bez powodów wkraczać w Wasze sprawy osobiste i rodzinne.

Prawa dzieci podlegają pewnym ograniczeniom, ale tylko w sytuacji, gdy chodzi o Wasze dobro i bezpieczeństwo.

Przykład:

Podczas zabawy, zabieracie  telefon swojemu koledze i czytacie jego smsy. Czy uważacie 
to za zabawny żart czy naruszenie jego prawa?

Komentarz:

Oczywiście naruszyliście tu prawo Waszego kolegi do prywatności, bo nikt nie ma prawa
do ingerencji w waszą prywatność, chyba że robi to ze względu na wasze dobro. Artykuł 16 Konwencji o Prawach Dziecka wskazuje: Nikt nie ma prawa do ingerencji w Twoją prywatność, chyba że robi
to ze względu na dobro Twoje lub Twoich bliskich.

 

WYRAŻANIE WŁASNYCH POGLĄDÓW, SWOBODA MYŚLI, SUMIENIA I WYZNANIA

5. Prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka

Prawo do wyrażania własnych poglądów oznacza, że w ważnych dotyczących Was  sprawach  możecie wygłaszać swoje zdanie, opinie, własną wolę.

Komentarz:

Prawo to oznacza też, że nie możecie się z nikogo wyśmiewać, szydzić z jego wyglądu, zachowania, itp.Jeśli to zrobicie, naruszycie prawo kolegi/koleżanki do ochrony przed poniżaniem
i dyskryminacją.

Artykuł 12 Konwencji o Prawach Dziecka  stanowi, że macie prawo wypowiadać swoje zdanie
w sprawach, które Was dotyczą, a dorośli powinni  was  wysłuchać i wziąć je pod uwagę. Nawet w postępowaniu przed sądem.

 

5. Prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania

Swoboda wyrażania wyznawanej religii lub przekonań może podlegać
tylko takim ograniczeniom, które są przewidziane prawem i są konieczne do ochrony bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego, zdrowia lub moralności społecznej bądź podstawowych praw i wolności innych osób.

W realizacji tego prawa ochrona praw dziecka oraz praw rodziców wzajemnie się przenikają. Oznacza to, że macie przyznane prawo do wolności sumienia i wyznania, jednak możecie
z niego korzystać pod władzą rodzicielską. Oznacza to, że rodzice mogą Was wychowywać  zgodnie ze swoimi przekonaniami w sprawach religii.

Przykład:

Uczniowie niepełnoletni nie mogą sami decydować udziale w lekcjach religii. Prawo do decydowania o wychowaniu religijnym dzieci Konstytucja i Kodeks rodzinny i opiekuńczy daje rodzicom.

Religia i etyka nie są dla ucznia przedmiotami obowiązkowymi, udział w nich jest dobrowolny. Uczeń może uczestniczyć w zajęciach z religii, z etyki, z obu przedmiotów, może
też nie wybrać żadnego z nich.

 

OPIEKA , POMOC PAŃSTWA  I OCHRONA  DZIECKA PRZEZ PAŃSTWO

5. Prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa

Gdy znajdujecie  się w sytuacji, gdy zostałaliście pozbawieni czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego lub gdy ze względu na swoje dobro nie możecie pozostawać
w tym środowisku, państwo musi zapewnić Wam  opiekę, m.in.: umieszczenie w rodzinie zastępczej, adopcję lub – gdy jest to niezbędne – umieszczenie w odpowiedniej instytucji powołanej do opieki nad dziećmi.

 

5. Prawo do zachowania godności, szczególnie dziecka psychicznie lub fizycznie niepełnosprawnego

Dziecko niepełnosprawne powinno mieć zapewnioną pełnię normalnego życia w warunkach gwarantujących mu godność, umożliwiających osiągnięcie niezależności oraz ułatwiających aktywne uczestnictwo dziecka w życiu społeczeństwa.

Przysługuje Wam zatem prawo do pełnego dostępu do dóbr i usług oraz wszechstronnej rehabilitacji, prawo do nauki, pomocy psychologiczno-pedagogicznej i innych gwarancji
i zabezpieczeń społecznych.

 

5. Prawo do ochrony zdrowia i opieki medycznej

Oznacza to, że macie prawo do jak najwyższego poziomu zdrowia i udogodnień przy leczeniu chorób oraz  profilaktyki i rehabilitacji zdrowotnej  oraz nie możecie zostać pozbawieni  dostępu  do tego rodzaju opieki zdrowotnej.

 

5. Prawo do otrzymywania pomocy i wsparcia od państwa, jeśli Ty i Twoja rodzina jesteście w trudnej sytuacji życiowej i materialnej.

Państwo powinno wspierać rodziny, których nie stać na zapewnienie dzieciom odpowiedniego poziomu życia.

 

5. Prawo  do ochrony przed konfliktem zbrojnym

Jeśli nie ukończyliście 15 lat, nie możecie być rekrutowani do wojska i brać bezpośredniego udziału w konflikcie zbrojnym.

 

5. Prawo do ochrony w procesie karnym

Jeżeli złamaliście prawo, nie powinniście przebywać w więzieniu z dorosłymi. Macie prawo utrzymywać kontakt ze swoją rodziną oraz prawo do pomocy prawnej lub innej np. psychologa. Macie prawo zgłaszać sytuacje, w których jesteście źle traktowani. Jeśli złamiecie prawo, powinniście uzyskać pomoc prawną i być właściwie traktowani przez system sprawiedliwości

 

ZNAJOMOŚĆ SWOICH PRAW I PRAWO POWOŁYWANIA SIĘ NA NIE

Wszystkie dzieci mają takie same prawa.

Nie ma gorszych ani lepszych dzieci – każde dziecko takie same prawa jak wszyscy.  Wszystkie dzieci są równe wobec prawa i nikogo nie można dyskryminować bez względu
na to  kim jest, gdzie mieszka, czym zajmują się jego rodzice, jakim mówi językiem, 
jaką wyznaje religię, jakiej jest płci, czy jest w pełni sprawny, czy też nie, czy jest bogaty,
czy biedny.

Komentarz:

Macie prawo do tego, aby każdy Wasze prawa szanował, ale również Wy musicie szanować prawa innych. Macie prawo do bycia takimi, jakimi jesteście,  nawet gdy różnicie się od innych.  Wasze prawa w żaden sposób nie powinny jednak ograniczać praw innych osób.

Macie prawo znać swoje prawa! Państwo powinno zadbać, aby prawa dziecka zawarte
w Konwencji Praw Dziecka były znane zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. O prawach dziecka uczycie się np. w szkole. Artykuły 43-54  Konwencji dotyczą tego, jak dorośli i państwo powinni współpracować, aby Wasze prawa były przestrzegane i chronione.

 

Gdzie można się poskarżyć, gdy Wasze prawa są łamane?

Jeśli znacie kogoś, kto potrzebuje pomocy lub sami znajdujecie się w trudnej sytuacji, możecie zwrócić się  o pomoc  do rodziców, wychowawcy klasy, pedagoga szkolnego czy dyrektora szkoły, zgodnie ze ścieżką postępowania opisaną
w „Standardach ochrony małoletnich”.

Możecie też skontaktować się z policją (numer 112) oraz instytucjami niosącymi pomoc dzieciom. Oto jedne z nich:

116111 – Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży;

800121212 – Dziecięcy telefon zaufania, prowadzony przez Rzecznika Praw Dziecka.